Okatmak we terbiýe adamzat jemgyýeti bilen bile döreýär. Ony gazanylan durmuş, önümçilik, ruhy tejribäni kemeltmän, belli birnesilde bökdemän ösdürdi, dowamaty sepleşdirmek zerurlygy ýüze çykardy. Terbiýäni we okadylyşy adatça ýaşy gaýdyşan ýa-da tejribeli adamlar amala aşyryp, ony özleriniñ beýleki işleri bilen utgaşyklykda alyp barypdyr. Adamlaryñ toplan bilim-düşünjeleriniñ artmagy, maddy, ruhy önümçiligi üznüksiz ösdürmek zerurlygy bu tutumyñ işiñ özbaşdak görnüşine öwrülmegine getiripdir.
Pedagogika öz adyny Gadymy Gresiýada baý maşgalalarda çagalara berkidilen gullaryñ hyzmatyna laýyklykda alypdyr. Pedagogikanyñ ylmyñ özbaşdak pudagyna öwrülişi F.Bekonyñ XVII asyryñ başynda―Ylymlaryñ mynasybeti we köpelişi hakynda diýen işiniñ peýda bolmagy bilen baglanyşdyrylýar. Ol bu işinde ähli ylymlary görnüşlere bolüp, pedagogikany okamaklyga gollanma hökmünde görkezýär.
Pedagogikanyñ täze eýýämde ylym hökmünde ösüşi şweýsar alymy I.T.Pestalossynyñ (1746-1827), nemes pedagogy A.Disterwegiñ işleri bilen baglanyşyklydyr. XX asyrda meşhurlyk gazanan pedagog alymlaryñ biri-de amerikan alymy, çaga lukmany B.Spokdyr.
Okatmak-jemgyýetçilik-taryhy tejribäni maksada gönükdirilen häsiýetde ösýän nesle geçirmek, bilim, başarnyk, endikleriñ kemala getirilişini guramakdyr. Adatça okadylyşy mugallymyñ sapak okatmagy manyda düşünýärler. Okadylyş bu diñe mugallymyñ okaýana berýäni däldir.Okadylyş bu okaýanyñ tutuş okuw jaýy, mugallymlar, okaýanlar bilen özara täsirinde alýanydyr.
Sapagyñ berlişi mugallymyñ hadysalara we tutumlara garaýşyny şöhlelendirip, okadylyş bolsa okaýanyñ nazaryýetini şöhlelendirýär. Mugallymyñ garaýşy hemişe giñ we çuñdur. Okaýanyñ garaýşyna ähmiýete ymtylyş, böleklilik mahsusdyr. Mugallymyñ garaýşy esasan umumylykdan ýekelige (deduktiw), talybyñky bolsa –ýekelikden umumylyga –induktiw)ugrukýan häsiýetdedir. Mugallym bilýänini öwredýär. Talyp özüniñ bilmeýän we başarmaýan zadyny öwrenýär.
Bibihajar MIRALYÝEWA
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk
uniwersitetiniň talyby
