Çagalarda kelle beýni şikesi (TBI), çagalaryň arasynda iň köp duş gelýän nerw ulgamynyň şikesidir. Bu şikesler, çagalaryň ömrüniň dürli döwürlerinde ýüze çykyp biler we olaryň saglygyna we ösüşine uly täsir edip biler
Çagalarda kelle beýni şikesiniň esasy sebäpleri, awtoulag heläkçilikleri, sport we oýunlar, ýykylmalar we kynçylykdyr. TBI, 1 ýaşdan uly çagalaryň arasynda ölüm we agyr maýyplyk sebäpleriniň başynda durýar. ABŞ-da, ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (CDC) maglumatlaryna görä, her ýyl 640,000 çaga TBI sebäpli gyssagly kömek bölümine ýüz tutýar we 18,000 çaga hassahana ýerleşdirilýär.
Çagalarda TBI diagnozy, köplenç kliniki barlaglar we radiologiki barlaglar arkaly goýulýar. CT we MRI skanerlari, şikesiň derejesini we ýerleşişini anyklamakda möhüm rol oýnaýar. Diagnoz goýlandan soň, bejergi usullary şikesiň agyrlygyna baglylykda üýtgeýär. Ýumşak TBI (ýagny, sarsgyn) köplenç dynç almak we gözegçilik bilen bejerilýär, emma agyr TBI hirurgiýa, himioterapiýa we reabilitasiýa talap edip biler.
Çagalarda TBI-den soňky prognoz, şikesiň agyrlygyna we wagtynda bejergi almagyna baglydyr. Ýumşak TBI köplenç doly dikeldilýär, emma agyr TBI uzak möhletleýin maýyplyga we ösüş kynçylyklaryna sebäp bolup biler. Reabilitasiýa, fizioterapiýa, ergoterapiýa we psihoterapiýa ýaly köpugurly çemeleşmeleri öz içine alýar we çaganyň doly dikeldilmegine kömek edýär.
Geljekki gözlegler, çagalarda TBI-iň biologiýasyny we patofiziologiýasyny has gowy düşünmek we has täsirli bejergileri ösdürmek üçin dowam edýär. Molekulýar genetika we ösen görkezme tehnikalary, TBI-iň has takyk diagnozyny we bejergisini üpjün etmekde uly mümkinçilikler açýar
Akmuhammet ALÇEKOW
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk
uniwersitetiniň Nerw keselleri we neýrohirurgiýa
kafedrasynyň assistenti
