Paýtagtymyz Aşgabat şäherinde mart aýynyň 19-na hut türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly: Durnukly ösüşi üpjun etmek boýunça sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyň orny” atly halkara maslahaty geçirildi. Türkmenistanyň baky Bitaraplygynyň 30 ýyllygyna bagyşlanyp geçirilen bu maslahata Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagy maslahatyň dünýä derejesindäki wajyplygyny has-da artdyrdy. Foruma ministirlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin haba beriş serişdeleriniň, daşary ýurtlaryň döwlet edaralarynyň we iri kompaniýalaryň, halkara guramalaryň, Türkmenistandaky diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary hem-de wekilleri, talyplar gatnaşdylar. Bu forumyň geçirilmegi, munuň özi ýurdumyzda alnyp barylýan döwlet ähmiýetli, döwletara bähbitli we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary, sebitiň durnukly ösüşine we halkara hyzmatdaşlygynyň pugtalandyrylmagyna uly goşant goşýar. Bu syýasat, Türkmenistanyň Bitaraplyk ýörelgesine esaslanyp, halkara arenasynda parahatçylyk dörediji we ynanyşmaklyga esaslanýan gatnaşyklaryň ösdürilmegine gönükdirilendir.
Soňky ýyllarda, durnukly ösüş dünýäniň ähli ýurtlary üçin esasy meselelere öwrüldi. Häzirki zaman ykdysadyýetinde durnukly ösüşi gazanmak diňe bir milli derejede däl, eýsem sebitara hyzmatdaşlyk arkaly hem mümkin bolýar. “Durnukly ösüşi üpjun etmek boýunça sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyň orny” forumy, bu ugurda möhüm pikir alyşmalaryň geçirilýän meýdançasy bolup hyzmat edýär.
Bu forumyň esasy maksady, ýurtlaryň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek we durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin bilelikdäki strategiýalary işläp düzmekdir. Şu günki günde ykdysady meseleler global häsiýete eýe bolansoň, ýurtlar bilelikdäki tagallalar arkaly hem ekologiýa, hem ykdysadyýetiň durnuklylygyny üpjün edip bilerler.
Forumyň beýleki forumlardan esasy aýratynlyklary şu aşakdakylardan ybaratdyr:
1. Sebitleýin Ýakynlaşmalar: Forumyň dowamynda ýurtlar öz aralarynda anyk sebitara hyzmatdaşlygyň usullaryny ara alyp maslahatlaşýarlar. Mysal üçin:
– Energiýa howpsuzlygy boýunça bilelikdäki taslamalar.
– Täze tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy arkaly önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak.
2. Durnuklylyk Meseleleri: Eko-durnuklylyk we tebigaty goramak boýunça ýurtlaryň bilelikdäki strategiýalary ara alnyp maslahatlaşylýar.
3. Ykdysadyýetde Täze Çemeleşmeler: Forumda, innowasiýa esasly ykdysadyýete geçiş we ykdysady diwersifikasiýa ýaly meseleler aýratyn orun tutýar.
Netijede, forumyň ähmiýeti diňe ykdysady ösüşiň däl, eýsem umumy sosial we ekologiýa ösüşiniň hem depginini tizlendirmekden ybaratdyr. Bu çäre sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlygyň durnukly ösüş maksady bilen nähili möhüm bolup durýandygyny aýdyň görkezýär. Şeýlelikde, ýurtlaryň bilelikdäki tagallalary dünýä ykdysadyýetiniň we ekologiýasynyň durnuklylygyny üpjün etmäge goşant goşýar.
“Durnukly ösüşi üpjün etmek boýunça sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyň orny” forumyň Global Durnukly Ösüş Tagallalary bilen baglanyşygy, Birleşen Milletler Guramasynyň durnukly ösüş maksatlary (SDG) bilen utgaşyklylykda iş alyp barýandygy bilen kesgitlenilýär. Şu nukdaýnazardan, bu forumyň global çäkde nähili ähmiýetlidigine ser salalyň:
1. Hyzmatdaşlygy Goldamak (SDG 17): Forum, sebitara hyzmatdaşlyga aýratyn üns bermek bilen, global hyzmatdaşlygyň nusgasyny döredýär. Ýurtlaryň ykdysady, sosial we ekologiýa ugurlaryndaky bilelikdäki işlerini ilerletmegi bu maksat bilen sazlaşyklydyr.
2. Ykdysady Ösüşi Öňe Süýşürmek (SDG 8): Sebitara ykdysady integrasiýa arkaly bu forum, öz içine alyjy we durnukly ykdysady ösüşe itergi berýär, maýa goýum, innowasiýa we iş orunlarynyň döredilmegini höweslendirýär.
3. Howanyň Üýtgemegi Meselesinde Goldaw (SDG 13): Forumyň çägindäki pikir alyşmalar ekologiki durnuklylyk we tebigy resurslary dolandyrmak bilen baglanyşyklydyr. Forumyň esasynda dörän taslamalar, köp ýagdaýlarda, täzelenýän energiýany we energiýanyň tygşytlylygyny goldamak bilen ugurdaş bolýar.
4. Deňsizligi Azaltmak (SDG 10): Forum, sebitara ykdysady taýdan deňsizligi azaltmaga gönükdirilen meýdança hökmünde çykyş edýär. Resurslara deň mümkinçilik, söwda mümkinçilikleri we durnukly tejribeleri üpjün etmekde möhüm rol oýnaýar.
5. Innowasiýa we Infrastruktura Üns Bermek (SDG 9): Ösen tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy we infrastruktura ösüşi bilen baglanyşykly pikirler forumyň esasy meseleleriniň biridir. Bu bolsa, berk senagat we durnukly infrastruktura ulgamlarynyň döredilmegi boýunça global maksatlar bilen utgaşyklydyr.
Bu forumyň çägindäki hyzmatdaşlyk synergiýasy diňe ýerli meseleleri däl, eýsem, global derejesinde deňagramly, öz içine alyjy we durnukly geljek üçin ähmiýetli sebitleýin başlangyçlary hem gazanmaga kömek edýär.
Durnukly ösüş häzirki zaman dünýäsi üçin çözgüt gözlegleriniň merkezinde duran esasy meseleleriň biri bolup durýar. Halkara jemgyýetçiliginde bu ugurda gazanylýan üstünlikleriň esasy diregi sebitara ykdysady hyzmatdaşlykdyr. Sebitara ykdysady hyzmatdaşlyk diňe bir sebitdäki ýurtlaryň ösüşini ileri sürmek bilen çäklenmän, şol bir wagtyň özünde global durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge hem täsir edýär.
Sebitara ykdysady hyzmatdaşlyk, aýratyn-da, ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalaryň ulanylyşyny ilerletmek, ykdysady özgertmeleri goldamak, energiýa netijeliligini ýokarlandyrmak, we adamyň durmuş hilini gowulandyrmak ýaly ugurlarda uly rol oýnaýar. Hususan-da, ykdysady hyzmatdaşlyk hyzmatdaş ýurtlaryň arasyndaky maglumat alyş-çalyş, tehnologiýa we bilimler bilen üpjün etmekde hem möhüm ähmiýete eýedir.
Sebitara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarynyň biri energiýa serişdeleriniň durnukly dolandyrylyşyny üpjün etmekdir. Sebit ýurtlarynyň energetika syýasaty durnukly ösüş üçin zerur bolup, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri boýunça bilelikdäki taslamalar oňyn netije berýär. Sebitiň ýurtlary bilelikde işläp, ylmy barlaglara we innowasiýalara maýa goýmagy artdyryp bilerler.
Netijede, sebitara ykdysady hyzmatdaşlyk arkaly gazanylýan ösüş diňe bir sebit ýurtlarynyň öz ykdysadyýetlerini kämilleşdirmek bilen çäklenmän, global meseleleriň çözülmegine ýardam berýär. Durnukly ösüş üçin bu hyzmatdaşlygyň möhümdigi, anyk ädimler bilen ilerledilmelidir.
Türkmenistanda bu babatda alnyp barylýan döwrebap işler barada agzalanda, Türkmenistanda durnukly ösüşi gazanmak üçin alnyp barylýan döwrebap işler dürli ugurlary öz içine alýar. Şu ýerde, käbir möhüm ugurlar barada agzasak, ilki bilen:
1. Sanly ykdysadyýeti ösdürmek: Türkmenistan 2019–2025-nji ýyllar üçin Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny kabul etdi. Bu maksatnama sanly tehnologiýalaryň ähli pudaklara ornaşdyrylmagyny, şol sanda döwlet edaralarynyň sanly ulgama geçmegini we internet hyzmatlarynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyny göz öňünde tutýar.
2. Energiýa we ekologiýa taslamalary: Türkmenistan energiýa serişdelerini durnukly dolandyrmak we gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek boýunça taslamalary durmuşa geçirýär. Bu işler diňe bir ýurduň ykdysadyýetini ösdürmek bilen çäklenmän, daşky gurşawy goramakda hem möhüm ähmiýete eýe.
3. Oba hojalygy we azyk howpsuzlygy: Oba hojalyk pudagynda döwrebap tehnologiýalaryň ulanylmagy, gowaça we bugdaý meýdanlarynda agrotehniki kadalaryň berjaý edilmegi, şeýle-de oba hojalyk tehnikalarynyň döwrebaplaşdyrylmagy boýunça işler alnyp barylýar.
4. Halkara hyzmatdaşlyk: Türkmenistan halkara maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlygy ösdürýär. Mysal üçin, Saud ösüş gaznasy bilen bilelikde saglygy goraýyş, ulag-aragatnaşyk we maliýe ulgamlarynda iri taslamalar maliýeleşdirilýär.
Bu işler ýurduň durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde möhüm ädimler bolup durýar. Durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen sebitara ykdysady hyzmatdaşlygyň forumyny geçirmek bilen Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtap geçen esasy pikirleriniň biri-de ynanyşmagyň, deňhukulylygyň, sebitleriň durnukly ösüş ugrunda hyzmatdaşlygy güýçlendirmekde onuň esasynyň düzülmekliginiň möhüm ähmiýete eýedigidir we şol esasy pikirler hem şulardan ybarat:
1. Sebitara hyzmatdaşlygyň ähmiýeti: Forumda öňe sürlen pikirler we başlangyçlar sebitleriň ykdysady ösüşini üpjün etmekde, umumy gymmatlyklary döretmekde we ösüşiň ekologik hem-de sosial täsirlerini göz öňünde tutmakda möhüm orny eýeleýär.
2. Hyzmatdaşlygyň peýdalary: Sebitara hyzmatdaşlyk hyzmatdaş ýurtlaryň ykdysady mümkinçiliklerini doly ulanmaga, ykdysady ösüşiň çaltlanmagyna we ilatyň durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna ýardam berýär.
3. Geljekki mümkinçilikler we meýilnamalar: Forumda öňe sürlen çözgütler we başlangyçlar durnukly ösüşiň uzak möhletleýin perspektiwalaryny döredip, sebitleriň arasyndaky ysnyşykly hyzmatdaşlygy dowam etdirmek üçin täze mümkinçilikler döredýär.
Jemläp aýdanymyzda, forumyň üstünliklerini we onuň durnukly ösüşiň üpjün edilmegine goşýan goşandyny ýüze çykarmak bilen, gatnaşyjy döwletlere umumy maksatlary gazanmak üçin hyzmatdaşlygy dowam etdirmek we güýçlendirmek baradaky ylham beriji çagyryşyň üstünde jemlenýär.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasaty, ilkinji nobatda, hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmek arkaly sebitiň ýurtlarynyň arasynda ykdysady, medeni we syýasy hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilendir. Bu syýasat, ýurtlaryň arasyndaky ynanyşmagy we özara düşünişmegi ýokarlandyrmak bilen, sebitiň durnukly ösüşine we howpsuzlygyna uly goşant goşýar.
Şeýle hem, Arkadagly Serdarymyzyň halkara derejesindäki başlangyçlary, dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni sebitiň möhüm meselelerine çekmekde we olaryň çözgüdini tapmakda möhüm orny eýeleýär. Bu başlangyçlar, halkara hyzmatdaşlygynyň täze ugurlaryny açmak bilen, ýurtlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň has-da ösdürilmegine itergi berýär.
Türkmenistanyň Prezidentiniň alyp barýan bu syýasaty, diňe bir sebitiň ýurtlarynyň däl, eýsem, bütin dünýäniň parahatçylygynyň we durnuklylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilen möhüm ädimdir. Şeýlelikde, bu syýasat, Türkmenistanyň halkara arenasynda ynamdar we jogapkär hyzmatdaş hökmünde abraýyny has-da ýokarlandyrýar.
Şol jähtden ugur alyp, şular ýaly il-ýurt bähbitli, halkara, sebitara ähmiýetli işleri öňe sürýändigi üçin Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowa, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa çuňňr minnetdarlygymyzy bildirýäris! Goý, olaryň jany sag, tutýan şeýle ajaýyp işleri mydama rowaç alsyn!
Aýlar Taňrykulyýewa
Türkmenistanyň Oguz han adyndaky
Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň mugallymy
