Ösümlik ýaglary, esasan, iýmit hökmünde ulanmak üçin alynýar. Ýaglaryderman, kosmetiki we tehniki serișdelere goșmak üçin hem ulanýarlar.Ösümlik ýaglarynyň çig maly hökmünde, köplenç, olaryň çigidi hyzmatedýär. Ösümlik ýagy degișli ösümligiň ady bilen atlandyrylýar. Meselem,palma ýagy, soýa ýagy, günebakar ýagy, kokos ýagy, raps ýagy, zeýtunýagy, mekgejöwen ýagy we bașgalar.
Ösümlik ýaglarynyň aglabasy örän ýokumly iýmit bolmak bilen, olary köplenç arassa görnüșinde (mysal üçin, salat ýaglary), käbirini bolsa täzeden ișläp, margarin, maýonez we bașga ýaglary almak üçin ulanýarlar.Ir döwürlerde ýaglary zeýtundan we palmadan alypdyrlar, çünki buagaçlaryň çigidinden gysyp ýag almak üçin uly güýç sarp edilmeýär.Tehnikanyň ösmegi bilen ýaglary almasy kyn bolan ýa-da ýagy özünde az saklaýan ösümliklerden hem alyp bașlapdyrlar.
Ýaglar 2 hili bolýar: Ösümlik we haýwan ýaglary. Ýaglaryňșu 2 toparyň haýsyna degișlidigini olaryň düzüminde holesteriniň ýa-da fitosteriniň bolmagy kesgitleýär, ýagny düzüminde holesterin bolan ýaglar haýwan ýaglaryna,düzüminde fitosterin bolan ýaglar bolsa ösümlik ýaglaryna degișlidirler. Ösümlik ýaglary hem 2 topara – gaty we suwuk ýaglara bolünýär.Suwuk ýaglaryň häsiýetlerine baglylykda olary 4 topara bölýärler. Kenebe meňzeș ösümlikleriň ýaglary – bu ýaglar beýleki ýaglardan has çalt gurap,gaty görnüșe geçýärler. Çigildeme meňzeș ösümlikleriň ýaglary – bu ýaglar haýal guraýarlar. Zeýtuna meňzeș ösümlikleriň ýaglary – bu ýaglar guraman goýalýarlar. Kastor ýaglary – guraman, suwuk ýagdaýyny saklaýarlar.
Ösümlik ýagyny öndürmek bilen meșgullanýan bölüm TürkmenistanyňAzyk senagaty assosiasiýasynyň iň iri bölümleriniň biridir.Ösümlik ýagynyň çig maly hökmünde, köplenç, ösümlikleriň çigidihyzmat edýär. Çigitden ýaglary, esasan, iýmek üçin alýarlar, kähalatlardaýaglary derman, kosmetiki we tehniki serișdelere goșmak üçin hem ulanýarlar.
Atamyrat BABAMYRADOW
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk
uniwersitetiniň talyby
